Άγχος – Εισαγωγικά
Οι διαφορετικές μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται παθολογικά το άγχος μπορούν να διακριθούν στη Διαταραχή Πανικού, την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, τη Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους, την Κοινωνική Φοβία, τη Διαταραχή Μετα-Tραυματικού Στρες και τις Ειδικές Φοβίες.
Παρότι τα φυσιολογικά επίπεδα άγχους μπορούν να επιφέρουν και θετικά αποτελέσματα καθώς λειτουργούν ως κίνητρα για την αποφυγή πραγματικών κινδύνων και την επίτευξη στόχων, το δυσανάλογο άγχος, που παραμένει έντονο ακόμη και μετά την άρση του αγχογόνου (ή στρεσογόνου;;;;;) παράγοντα χωρίς να υπάρχει κάποιος άμεσος και εμφανής λόγος, είναι σημάδι δυσλειτουργίας και υποδηλώνει την ύπαρξη διαταραχής. Ορισμένοι άνθρωποι αισθάνονται σχεδόν αδιάκοπα απροσδιόριστο άγχος χωρίς να υπάρχει κάποια προφανής αιτία. Άλλοι υποφέρουν από κρίσεις τόσο έντονες ώστε τρομοκρατούνται και παραλύουν, ανίκανοι να αντιδράσουν στον καταιγισμό αυτού του εκρηκτικού μίγματος απειλητικών συναισθημάτων. Τέτοιες διαταραχές συνιστούν τις πιο συχνά αναφερόμενες ψυχικές δυσκολίες. Ο μέσος άνθρωπος δεν είναι σε θέση να κατανοήσει την οξύτητα και την ισχύ αυτών των δυσκολιών διατηρώντας την απατηλή εντύπωση ότι μπορούν να ξεπεραστούν απλώς με τη δύναμη της θέλησης. Αυτό όμως δεν είναι απαραίτητα εφικτό. Το θετικό νέο είναι ότι υπάρχει πλήθος θεραπευτικών προσεγγίσεων και τεχνικών που μπορούν να τις επιλύσουν ριζικά.

“Διαταραχή Πανικού”

Διαταραχή Πανικού
Κατ’ αρχάς, προτού υπεισέλθουμε στην ανάλυση της Διαταραχής Πανικού είναι σημαντικό να διακρίνουμε ανάμεσα στην απλή Κρίση Πανικού και στη Διαταραχή την ίδια. Μια απλή Κρίση Πανικού, λοιπόν, χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έκρηξη κατακλυσμιαίου άγχους και φόβου που επέρχεται απροειδοποίητα και χωρίς την ύπαρξη κάποιου εμφανούς αιτίου. Ο τρόμος που προκαλεί δεν αντιστοιχεί σε πραγματικά ερεθίσματα του περιβάλλοντος και είναι τελείως ανεξάρτητος από οποιονδήποτε εξωτερικό παράγοντα ή πραγματική απειλή. Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι η διάρκεια μιας Κρίσης Πανικού είναι πολύ μικρή, αλλά και αρκετά συχνή μεταξύ του γενικού πληθυσμού χωρίς να είναι απαραίτητα ανησυχητική.

Τα συμπτώματα που τη χαρακτηρίζουν είναι κυρίως σωματικά και περιλαμβάνουν:

• φόβο θανάτου
• ταχυπαλμία
• σφίξιμο στο στήθος και στον θώρακα
• δυσκολία αναπνοής ή λαχάνιασμα που συνοδεύεται από φόβο ασφυξίας/πνιγμονής
• τρέμουλο ή μυρμήγκιασμα ή τσιμπήματα στα άκρα
• ζάλη, ίλιγγο και λιποθυμική τάση
• εφίδρωση
• ναυτία και κοιλιακό άλγος
• αίσθημα καύσου
• έντονες, απότομες εξάψεις ή ρίγη
• μούδιασμα στα δάκτυλα αλλά και σε άλλα σημεία του σώματος

Εξαιτίας της εξαιρετικά γρήγορης, βραχείας εισπνοής και εκπνοής (υπεραερισμός) κατά την Κρίση Πανικού, η ποσότητα οξυγόνου που καταλήγει στον εγκέφαλο είναι αυξημένη καθώς το διοξείδιο του άνθρακα αποβάλλεται με μεγαλύτερη ταχύτητα και η ανταλλαγή αερίων στο αίμα διαταράσσεται με αποτέλεσμα να εμφανίζεται το φαινόμενο της υπεροξυγόνωσης. Η υπεροξυγόνωση με τη σειρά της προκαλεί περαιτέρω ανισορροπία στην αναπνευστική λειτουργία επιδεινώνοντας τα συμπτώματα. Ένας αποτελεσματικός τρόπος να παραμείνουν υψηλά τα ποσοστά του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα είναι η αναπνοή μέσα σε σακούλα προκειμένου να επανεισπνέεται η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που εκπνέεται διατηρώντας, πρόσκαιρα, χαμηλά τα ποσοστά οξυγόνου και αμβλύνοντας έτσι τα συμπτώματα.
Οι κρίσεις πανικού δεν είναι καθόλου ασυνήθιστες και οπωσδήποτε όχι ανησυχητικές. Εκτιμάται ότι ένας στους τέσσερις ανθρώπους θα πάθει κρίση πανικού χωρίς περαιτέρω επιπλοκές.

Η Διαταραχή Πανικού όμως διαφέρει. Είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων με μεγάλη συχνότητα κρίσεων που πρέπει να πληρούν για ένα μήνα τουλάχιστον τα εξής ειδοποιά στοιχεία:

• φόβο του ατόμου για τη ζωή του και τη λειτουργία της καρδιάς του. Το άτομο που προσβάλλεται από τη διαταραχή πιστεύει ότι η καρδιά του θα «σπάσει» ή θα υποστεί καρδιακό επεισόδιο
• φόβο του ατόμου ότι οδηγείται στην τρέλα
• έλλειψη αυτοελέγχου και πανικό
• εδραιωμένη πεποίθηση ότι θα ακολουθήσουν και άλλες προσβολές (προσδοκητικό άγχος)
• αλλοίωση της συμπεριφοράς σε σημαντικό βαθμό εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων προσβολών που με τη σειρά τους οδηγούν σε στρατηγικές αποφυγής και ασφάλειας

Το τελευταίο γνώρισμα, η επαναληπτικότητα δηλαδή των κρίσεων θα πλήξει σύμφωνα με τους μελετητές το 2% του πληθυσμού. Η τελευταία αυτή ομάδα είναι διαγνώσιμη με πραγματική Διαταραχή Πανικού. Δεν είναι σπάνιο η πάθηση να συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές άγχους και φοβίες με κυριότερες την Κοινωνική Φοβία, την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, τη Διαταραχή Μετά-Tραυματικού Στρες, την Αγοραφοβία, κ.ά., καθώς και με διαταραχές της διάθεσης όπως η Κατάθλιψη και οι διάφορες μορφές της.
Το ειδοποιό γνώρισμα της Διαταραχής Πανικού είναι ο φόβος επανάληψης της κρίσης (Προσδοκητικό Άγχος), γεγονός που οδηγεί τον πάσχοντα στην υιοθέτηση στρατηγικών Αποφυγής και Ασφάλειας. Σκοπός των δύο τελευταίων είναι να αποσοβήσουν ή να σταματήσουν νέες προσβολές πανικού. Ωστόσο η καταφυγή σε αυτές δεν οδηγεί στην ύφεση και τη θεραπεία του προβλήματος. Αντιθέτως, επιτείνει τη συχνότητα της εμφάνισής του, καθώς δεν αντιμετωπίζει την υποκείμενη ψυχική αιτιολογία παρά συντηρεί και επιδεινώνει το άγχος που πυροδοτεί τις κρίσεις.

Στο πλαίσιο, λοιπόν, της στρατηγικής Ασφάλειας το άτομο υιοθετεί μια σειρά προληπτικών ή αντισταθμιστικών «μέτρων» και «συμπεριφορών» προκειμένου να διαχειριστεί μια κρίση πανικού. Έτσι, όταν αισθάνεται ότι η κρίση ξεκινά, μπορεί να αρχίσει να τσιμπιέται ή να προκαλεί αιφνίδιο πόνο σε διάφορα σημεία του σώματος για να αποσπάσει την προσοχή του, να βάζει δυνατά μουσική, να ζητά από τους γύρω του διαβεβαιώσεις ότι δεν του συμβαίνει κάτι σοβαρό, να επιδιώκει πάντοτε τη συνοδεία άλλου ατόμου κατά την έξοδο από το σπίτι, να κουβαλάει μαζί του κάτι να διαβάσει, να μιλάει για πράγματα που δεν σχετίζονται με τον φόβο του, να έχει συνεχώς πάνω του ηρεμιστικά φάρμακα, κ.ά.
Οι στρατηγικές Αποφυγής μπορούν και αυτές να ποικίλλουν. Στόχο τους έχουν να αποσοβήσουν το ξέσπασμα της Κρίσης Πανικού και έχουν κυρίως συμπεριφορικό χαρακτήρα. Ο πάσχων δηλαδή υιοθετεί διάφορες συμπεριφορές που πιστεύει ότι δεν θα επιτρέψουν το ξέσπασμα της κρίσης. Ως εκ τούτου, μπορεί να αποφεύγει τις έντονες συζητήσεις, τη γυμναστική, τη λήψη ή τη διακοπή φαρμακευτικών αγωγών, τις ερωτικές σχέσεις, την παρακολούθηση ταινιών ή θεατρικών που προκαλούν απότομες ψυχικές μεταπτώσεις (σασπένς, τρόμο, κ.τ.ό.), την ανάγνωση βιβλίων με αντίστοιχο χαρακτήρα, την είσοδο σε ασανσέρ, την αναμονή σε ουρές, το κλείσιμο της πόρτας όταν βρίσκεται στο μπάνιο, τη χρήση μέσων μαζικής συγκοινωνίας, τα πλήθη, κτλ.

“Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή “

Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από δύο κύρια γνωρίσματα: την ιδεοληψία και τους ψυχαναγκασμούς:
Οι ιδεοληψίες είναι παρορμητικές, παρέμβλητες και επιθετικά επείσακτες σκέψεις, εξαιρετικά επίμονες που έχουν επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα. Κατακυριεύουν κυριολεκτικά τον νου του πάσχοντος —παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν το επιδιώκει και δεν το επιθυμεί— προκαλώντας πάρα πολύ έντονο άγχος καθώς έχουν πάντοτε χαρακτήρα επαπειλούμενου κινδύνου. Αν και ο πάσχων είναι συνήθως σε θέση να αντιληφθεί ότι πρόκειται για παράλογους και ανυπόστατους φόβους, συνειδητοποιεί ότι πρόκειται για δικές του σκέψεις. Ωστόσο, παρά τις προσπάθειές του να τις κατασιγάσει και να τις σταματήσει, κατορθώνει το ακριβώς αντίθετο.

Οι ιδεοληψίες σύμφωνα με σχετική έρευνα μπορούν να καταταχθούν περαιτέρω σε τρεις βασικές υποκατηγορίες:

• σεξουαλικές: «θα κακοποιήσω σεξουαλικά κάποιον/κάποιαν», «θα κάνω σεξ με ανθρώπους που δεν πρέπει», «θα χειρονομήσω ή θα ακουμπήσω κάποιον/κάποιαν με χυδαία πρόθεση»
• βλάσφημες: «θα διαπράξω ιεροσυλία», «θα κάνω αμαρτωλές ή βλάσφημες ιδέες κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας», «θα βρίσω τα θεία»
• επιθετικές: «θα σκοτώσω κάποιον από τους οικείους μου», «θα προξενήσω ανεπανόρθωτο κακό σε κάποιον» (ερώτηση άγνοιας: όταν κανείς φοβάται ότι θα προξενήσει κακό στον εαυτό του, στην περιουσία ή στην υγεία του, υπάγεται σε αυτήν την κατηγορία; Αν ναι, θα ήθελα να προσθέσω παραδείγματα, αν και διστάζω χωρίς να συνεννοηθούμε πρώτα)

Οι ψυχαναγκασμοί
είναι επαναλαμβανόμενες πράξεις και συμπεριφορές που συχνά αποκτούν σχεδόν τελετουργικό χαρακτήρα χωρίς κάτι τέτοιο, ωστόσο, να είναι λογικά απαραίτητο. Οι ψυχαναγκασμοί ενδέχεται να είναι εμφανείς πράξεις, όπως π.χ. εμμονή να κλείνει κανείς όλους τους ηλεκτρικούς διακόπτες του σπιτιού ή να ελέγχει ξανά και ξανά αν ο θερμοσίφωνας ή η κουζίνα είναι κλειστά, και αφανείς, καθαρά νοητικές, π.χ. η νοερή επανάληψη συγκεκριμένων σκέψεων και φράσεων ομοίως με τελετουργικό τρόπο. Σκοπός αυτών των επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών είναι η ανακούφιση από το άγχος που έχουν προκαλέσει οι αρχικές ιδεοληψίες.

Οι δύο αυτές έντονες παρορμήσεις επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής του πάσχοντος, ο οποίος αν και γνωρίζει ότι πρόκειται για συμπεριφορές παράλογες και αβάσιμες δεν μπορεί να τις αποφύγει με αποτέλεσμα να βιώνει ιδιαίτερα έντονο και δυσβάσταχτο άγχος. Τα είδη των ιδεοληψιών και των ψυχαναγκασμών μπορούν να παρουσιάζουν εξαιρετική ποικιλότητα και να εμφανίζονται σε πολύ διαφορετικές μορφές που διαφέρουν κατά περίπτωση, αν και δεν είναι σπάνιο ορισμένοι τύποι ιδεοληψιών να προκαλούν το ίδιο είδος ψυχαναγκασμού (επαναλαμβανόμενης δηλαδή συμπεριφοράς) σε πολλές ομάδες πασχόντων. Δυστυχώς, όσοι υποφέρουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αισθάνονται συχνά ντροπή για την πάθησή τους με αποτέλεσμα να μην αναζητούν βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, παρά μόνο όταν τα επίπεδα δυσλειτουργίας που τους προκαλεί η πάθηση γίνουν πλέον παραλυτικά. Κοινό χαρακτηριστικό της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι η χρονιότητά της.

Μερικές από τις συνηθέστερες μορφές ιδεοψυχαναγκασμών είναι οι ακόλουθες: 

• η συνεχής απαρίθμηση αντικειμένων
• η ανάγκη για απόλυτη τάξη και συμμετρική διάταξη των αντικειμένων στον χώρο
• η διατήρηση παλαιών και άχρηστων αντικειμένων
• η τελετουργική επανάληψη πράξεων ή σκέψεων και συμπεριφορών
• η σχολαστική καθαριότητα
• η εμμονή με ζητήματα υγείας και οι επαναλαμβανόμενοι ιατρικοί έλεγχοι, κ.ο.κ.

Το θετικό νέο σε σχέση με την πάθηση είναι ότι μπορεί να θεραπευθεί μ’ έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής επαναφέροντας έτσι την ποιότητα ζωής που μπορεί να αλλοιωθεί σημαντικά αν η πάθηση αφεθεί να εξελιχθεί χωρίς την προσφυγή σε ειδικό.

“Γενικευμένη Αγχώδης Διατραχή “

Η Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή είναι από τις κοινότερες διαταραχές που απαντά πολύ συχνά στον γενικό πληθυσμό και έχει ως βασικά της χαρακτηριστικά τη νευρικότητα, την υπερβολική, χρόνια ανησυχία και την υπερένταση. Τα άτομα που πάσχουν από αυτόν τον τύπο αγχώδους διαταραχής έχουν διάχυτο άγχος που δεν συνδέεται με συγκεκριμένες καταστάσεις ή αντικείμενα, αλλά είναι αόριστο, δυσπροσδιόριστο και γενικό. Αυτό που κυριαρχεί είναι ένας γενικευμένος φόβος που διατρέχει όλη την ύπαρξη του ατόμου και διακρίνει την καθημερινότητά του προκαλώντας δυσφορία και ανησυχία. Αν και ηπιότερη από τη Διαταραχή Πανικού, το άγχος που τη διακρίνει έχει χαρακτήρα μόνιμο και εξίσου διαβρωτικό τόσο για την προσωπικότητα όσο και για την ποιότητα ζωής του ατόμου. Τα συμπτώματα της Διαταραχής, δεν έχουν σταθερή ένταση ούτε εμφανίζονται σε όλους τους πάσχοντες με τον ίδιο συνδυασμό. 

Γενικότερα τα βασικότερα συμπτώματα μπορούν να συνοψιστούν ως εξής:

• επαναλαμβανόμενες σκέψεις (ιδεομηρυκασμός) γύρω από αγχογόνα ζητήματα
• δυσκολία χαλάρωσης και ηρεμίας
• δυσκολία απαλλαγής από το άγχος, την ανησυχία και τη δυσφορία
• δυσκολία συγκέντρωσης
• συστηματική αποφυγή αγχογόνων καταστάσεων
• ανησυχία και δυσφορία που καταντά ανεξέλεγκτη
• σωματικές οχλήσεις, που έχουν συχνά να κάνουν με το στομάχι (κόμπος, ναυτίες, κ.τ.ό.), αν και μπορούν να επηρεάσουν και άλλα σημεία του σώματος (π.χ. πονοκέφαλοι)
• έλλειψη ανεκτικότητας στην αβεβαιότητα σε σχέση με το μέλλον και ανάγκη ελέγχου μελλοντικών καταστάσεων
• υπερένταση και έλλειψη μυϊκής χαλάρωσης
• υπερδιέγερση και γενικότερες αλλαγές στη φυσιολογία του σώματος
• αναβλητικότητα κ.ά.

Το κοινωνιοφοβικό άτομο χαρακτηρίζεται από έναν έντονο φόβο ότι οι πράξεις, τα λόγια και η γενικότερη συμπεριφορά του θα γίνουν αντικείμενο γελοιοποίησης από τον περίγυρό του. Πιστεύει συχνά ότι οι γύρω του παρακολουθούν κάθε του κίνηση ή λέξη και είναι έτοιμοι να του ασκήσουν κριτική και να το ταπεινώσουν. Αποτέλεσμα των παραπάνω σκέψεων είναι οι κοινωνικές συναναστροφές να καταντούν βασανιστικές και να συνοδεύονται από αίσθημα ντροπής και έντονου άγχους. Τα άτομα που πάσχουν από κοινωνική φοβία καταλήγουν ως εκ τούτου να αποφεύγουν οποιαδήποτε κοινωνική περίσταση μπορεί να τους φέρει αντιμέτωπους με το αίσθημα ότι αποτελούν το επίκεντρο της προσοχής των άλλων. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι συχνά ο κοινωνικός αποκλεισμός που μπορεί να ποικίλλει σε βαθμό σοβαρότητας αναλόγως με την ένταση των συμπτωμάτων.
Ως προς τη φύση της τα άτομα που πάσχουν διακρίνονται σε δύο επιμέρους τύπους:

Άτομα που δυσκολεύονται να επιδοθούν σε δραστηριότητες μπροστά σε τρίτους (π.χ. δεν μιλάνε ενώπιον κοινού, δεν τρώνε μπροστά σε άλλους, κτλ.)
Άτομα που φοβούνται την κριτική από τρίτους σε πολλαπλές και ποικίλες καθημερινές καταστάσεις

Τα κοινωνιοφοβικά άτομα

Τα κοινωνιοφοβικά άτομα έχουν συχνά δυσκολία να μιλήσουν σε μια παρέα ανθρώπων ή να απευθυνθούν σε άτομα κύρους με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στις συναναστροφές τους ακόμη και σε περιβάλλοντα στα οποία η συναναστροφή και η ανάγκη για σύνδεση με τους άλλους μπορεί να είναι σημαντική (π.χ. παρέες συνομηλίκων, συνάδελφοι, επαγγελματικές συναντήσεις) ή να αποφεύγουν την αντιπαράθεση με αποτέλεσμα συχνά σοβαρές επιπτώσεις στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή.

Τα συμπτώματα που χαρακτηρίζουν όσους υποφέρουν από την πάθηση κωδικοποιούνται σε ψυχικά και σωματικά στον κατάλογο που ακολουθεί:
1. Ψυχικά Συμπτώματα

• αναντίστοιχο και κατακλυσμιαίο άγχος σε περιστάσεις που το άτομο χρειάζεται να πράξει κάτι ενώπιον άλλων
• θλίψη
• μοναξιά
• αίσθημα απομόνωσης και
• εξοστρακισμού από τους άλλους
• χαμηλή αυτοεκτίμηση
• αρνητική εικόνα για τον εαυτό
• μειωμένη αυτοπεποίθηση
• πίστη στο ότι οι υπόλοιποι είναι καλύτεροί τους
• πεποίθηση ότι κάνουν μόνο λάθη
• εμμονή με δυσλειτουργικές και αγχογόνες σκέψεις

2. Σωματικά Συμπτώματα

• ναυτία
• πάγωμα
• συχνοουρία
• τάση για εμετό
• κοκκινίζουν (ερύθημα) σε
• κοινωνικές καταστάσεις
• ακανόνιστη αναπνοή
• έντονη εφίδρωση κυρίως στις παλάμες
• κόμπος στο λαιμό και στο στομάχι, κ.ά.

Διαταραχή Μετα-Τραυματικού Στρες

Ο τύπος αυτός της αγχώδους διαταραχής απαντά κυρίως σε άτομα που έχουν βιώσει μια εξαιρετικά επώδυνη εμπειρία που έχει θέσει σε κίνδυνο τη ζωή τους ή τη ζωή άλλων στον περίγυρό τους ή ακόμη και εμπειρίες που έχουν κλονίσει σοβαρά τη συναισθηματική τους ισορροπία (πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, σοβαρές ασθένειες, ατυχήματα, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός, καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή του ατόμου, κτλ.). Κοινό χαρακτηριστικό των πασχόντων είναι ότι αναβιώνουν νοερά το τραυματικό γεγονός με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν δυσλειτουργίες στην καθημερινή τους ζωή και στη φυσιολογία τους (π.χ. αϋπνίες ή άλλα προβλήματα ύπνου, διαταραχές της όρεξης, σωματικές οχλήσεις, κτλ.) και να νιώθουν ή να είναι αποκομμένα από την πραγματικότητα. Η εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι συχνή και η έντασή τους οξύτατη με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η ζωή τους.

Οι αντιδράσεις των ατόμων που πάσχουν από μετα-τραυματικό στρες περιλαμβάνουν πλειάδα συμπτωμάτων που διακρίνονται σε διανοητικά, διαπροσωπικά, συναισθηματικά και συμπτώματα της φυσιολογίας. Τα συμπτώματα και οι αντιδράσεις δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζονται ταυτόχρονα, ενώ ο συνδυασμός και η έντασή τους ποικίλλουν. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό του μετα-τραυματικού στρες είναι ότι μπορεί να μεσολαβήσει ικανό χρονικό διάστημα από το εκλυτικό γεγονός (το τραύμα) μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται:

η νοερή αναβίωση της τραυματικής εμπειρίας που εκφράζεται με αναμνήσεις, εφιάλτες και επιστροφή στο τραυματικό γεγονός. Η ειδική σχετική ορολογία για τα παραπάνω είναι Διεισδυτική Αναβίωση της Εμπειρίας
ανικανότητα βίωσης συναισθημάτων και πάγωμα που ισοδυναμεί με ακραία συναισθηματική παράλυση
κρίσεις πανικού
οργή και υπερβολικός εκνευρισμός
παραλυτικό άγχος
ψυχαναγκαστικός ιδεασμός, δηλαδή ιδέες με αναγκαστικό, επαναλαμβανόμενο και επίμονο χαρακτήρα
ιδεοληψίες και εμμονές
κατάθλιψη
χαμηλή αυτοεκτίμηση
απουσία διάθεσης και κινήτρου για ζωή
παθητικότητα
συναισθήματα ντροπής, απόγνωσης, θυμού, φόβου, σοκ, συναισθηματικού μουδιάσματος που μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και αρκετές εβδομάδες
σύγχυση, ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης, κενά ή απώλεια μνήμης, ενοχές, αναποφασιστικότητα, αποπροσανατολισμός
υπερδιέγερση σωματική και διανοητική, κόπωση, διάχυτες σωματικές οχλήσεις, ναυτία, μεταβολές στην όρεξη και στη λίμπιντο, φοβικές αντιδράσεις ακόμη και σε ασήμαντα εξωτερικά ερεθίσματα, ταχυπαλμίες
δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις, συγκρούσεις, τάση για απομόνωση και αποκοπή από τον περίγυρο, επικριτική διάθεση, ελεγκτικότητα, αίσθημα εγκατάλειψης
αποπροσωποποίηση, δηλαδή αίσθηση αποκοπής του ατόμου από τον εαυτό του — η κατάσταση αυτή βιώνεται ως ονειρική εμπειρία στην οποία το άτομο αισθάνεται να βρίσκεται έξω από το σώμα του.

Ειδικές φοβίες

Οι ειδικές φοβίες (φόβος απέναντι στις πτήσεις, στα έντομα, στα ζώα, στα ύψη, στους κλειστούς χώρους, κτλ.) έχουν να κάνουν με αντιδράσεις αναντίστοιχες με το ερέθισμα που τις προκαλεί, το οποίο μάλιστα είναι συνήθως ακίνδυνο έως και αθώο. Οι πάσχοντες από ειδικές φοβίες έχουν συναίσθηση ότι ο φόβος τους είναι παράλογος. Ωστόσο ο τελευταίος ξεσπά ασυγκράτητος και συχνά επιμένει ακόμη κι όταν πλέον βρεθούν σε ασφαλές περιβάλλον.
Σε σχέση με άλλες φοβίες και αγχώδεις διαταραχές, οι ειδικές φοβίες δεν επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των πασχόντων καθώς οι τελευταίοι έρχονται σπανίως αντιμέτωποι με το φοβικό αντικείμενο ή την φοβική κατάσταση που λειτουργούν ως εκλυτικά γεγονότα της φοβίας τους. Όμως για να το πετύχουν αυτό συχνά απομονώνονται από συγκεκριμένες κοινωνικές δραστηριότητες αφού ακόμη και η σκέψη του φοβικού αντικειμένου είναι συχνά αρκετή για να τους προκαλέσει έντονη φοβική αντίδραση.

Νοσοφοβία

Η νοσοφοβία είναι επιθετική και σοβαρή ψυχική πάθηση που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής του πάσχοντος. Χαρακτηρίζεται από τον έντονο φόβο ότι το άτομο έχει κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, που δεν μπορούν να εντοπίσουν οι ειδικοί, με αποτέλεσμα αλλεπάλληλες ιατρικές επισκέψεις και εξετάσεις που αν και δεν επιβεβαιώνουν τον φόβο του πάσχοντος δεν καταλαγιάζουν την ανησυχία του. Ακόμη και το μικρότερο σωματικό σύμπτωμα ερμηνεύεται από τον πάσχοντα ως ένδειξη σοβαρής υποκείμενης πάθησης, σκέψη που καταντάει εμμονική και ιδεοληπτική. 

Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η υιοθέτηση αυστηρών κανόνων υγιεινής, ο περιορισμός των κοινωνικών επαφών από φόβο μόλυνσης, η φοβία ότι το άτομο θα ασθενήσει εύκολα, η υποχονδρίαση, κτλ. Συχνά η νοσοφοβία παρουσιάζεται από κοινού (συννοσηρότητα) με την κατάθλιψη. Η επίδραση που ασκεί η νοσοφοβία στη ζωή του πάσχοντα ανθρώπου μπορεί να γίνει παραλυτική καθώς ο αντίκτυπος της πάθησης αυτής γίνεται αντιληπτός τόσο στην κοινωνική ζωή του ατόμου όσο και στις διαπροσωπικές και επαγγελματικές του σχέσεις. Η τραγική ειρωνεία στην περίπτωση της νοσοφοβίας είναι ότι το μεγάλο άγχος που προκαλεί οδηγεί συχνά σε ψυχοσωματικές αντιδράσεις που διαιωνίζουν τον κύκλο της πάθησης και «επιβεβαιώνουν» τους φόβους τους πάσχοντος. Τα βασικότερα συμπτώματα που τη συνοδεύουν είναι τα ακόλουθα:

υπερβολική ανησυχία για πιθανές ασθένειες ή και βεβαιότητα ότι το άτομο ασθενεί ήδη
αδιάκοπη προσπάθεια εντοπισμού συμπτωμάτων και ενδείξεων ότι υφίσταται κάποια ασθένεια
υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων
συνεχής αναζήτηση διαβεβαίωσης από το οικείο περιβάλλον ότι δεν έχει κάποιο πρόβλημα
πολύ συχνές επισκέψεις σε γιατρούς παρά τις αρνητικές απαντήσεις στα υποτιθέμενα και φανταστικά προβλήματα υγείας του πάσχοντος
δυσανασχέτηση με τις διαπιστώσεις και τον τρόπο εξέτασης των ιατρών και του ειδικού ιατρικού προσωπικού
δυσπιστία στην εγκυρότητα των ιατρικών εξετάσεων ή στον τρόπο και τη μεθοδολογία με την οποία έχουν γίνει
άγχος που προέρχεται από εμμονικές σκέψεις γύρω από τις ενδεχόμενες ασθένειες